Кинотека на Македонија

Дваесеттите струшки вечери на поезијата, одржани на брегот на Охридското Езеро кон крајот на август 1981, година беа посебно значаен настан: Блаже Конески (1921 - 1993), македонски поет - лауреат, го доби фестивалскиот угледен Златен венец. Претходните години, венецот им беше доделен на В.Х. Одн (САД), Пабло Неруда (Чиле), Еуџенио Монтале (Италија), Леополд Седар Сенгор (Сенегал), Рафаел Алберти (Шпанија) и Ханс Магнус Енцесбергер (Германија), меѓу другите. Струга со секое право може да се пофали дека му додели Златен венец на италијанскиот поет Еуџенио Монтале две години пред неговото добивање на Нобеловата награда за литература во 1975 година.

Позицијата на Блаже Конески како поет не може да се минимизира. Бидејќи овој скромен академик не само што беше најдобар поет на својата генерација, туку тој беше и меѓународно признат лингвист кој ја создаде првата службена граматика на современиот македонски јазик, изврши супервизија на изданието на стандардниот македонски речник, ја напиша историјата на македонскиот јазик, објави бројни студии за средновековните и современите ракописи и како претседател на Македонската академија на науките и уметностите издаде научни едиции на старите македонски текстови. Неговите современици, дома и во странство, се однесуваат кон него како кон "татко на современиот македонски јазик".

Струга ги прифаќа сите поети со голем стил. Мостот служи како платформа за вечерните читања, а публиката е сместена на бреговите на реката Дрим што тече кон запад од Охридското Езеро. Писателите од сите страни на светот се дружат во кафеаните и рестораните. Поезијата е главна тема на конверзација на патувањето со брод по езерото до манастирот Св. Наум. Изложбата на слики е немо сведоштво за македонската литература преку преводите со странски јазици. Навистина, покрај историскиот факт дека Охрид како културен и религиски центар кој датира од 9-тиот век е "прв европски универзитет", во светот не постои друг ваков фестивал.

Струшките вечери на поезијата се основани во чест на браќата Миладиновци, Димитрија (1810 - 1862) и Константин (1830 - 1862), кои се родени во Струга, а помладиот пишувал романтична поезија на својот мајчин јазик прогонет во Москва, а двајцата починале во еден затвор во Истанбул. Како претходници на македонската литературна преродба, овие учители-поети се потпирале на народните песни и наследените херојски легенди и приказни за ослободување на македонскиот јазик од влијанијата наметнати од наметнатите освојувачи: Византијците, Бугарите, Србите и Турците. Двајцата македонски монаси, Јоаким Крчовски (1820) и Кирил Пејчиновиќ - Тетоец (1845), исто така, за време на турската окупација ги објавиле првите книги воопшто издадени на македонски мајчин јазик.

Иако Бугарија се здоби со независност од Отоманската Империја кон крајот на 19-тиот век, македонската нација требаше да ги чека Балканските војни и двете светски војни за да оствари вистинска национална независност. Всушност, со конституирањето на Република Македонија како составен дел на Нова Југославија во 1944 година, најстарата словенска литература стана најмладо писмо. Во 1947 година, првата повоена генерација на македонски писатели - Блаже Конески, Ацо Шопов, Славко Јаневски, Владо Малески и Коле Чашуле, го формираа во Скопје Друштвото на писателите на Македонија, кое тогаш броеше 7 члена (за разлика од денешните 300).

Македонското прашање - политичката дилема во врска со границите и говорните јазици - го оптоваруваше овој дел на Балканот скоро уште еден век по ослободувањето од турскиот јарем. Тврдењата и наметнувањата на трите соседи - Грците, Бугарите и Србите - наметнаа потреба од официјален јазик за разрешување на барем фундаменталната дилема без допирање на пожешката дискусија за границите. Затоа Блаже Конески и неговите колеги се обидуваа да создадат независен јазик од говорните дијалекти од Централна Македонија - посебно од Битола, Кичево, Прилеп и Велес, каде што со векови се говореше "чист македонски". Поради оваа причина, народните песни и другите традиционални поетски изрази одиграа значајна улога во создавањето нова граматика на македонскиот јазик.

Иако уметничкиот живот на Македонија се случува во нејзиниот главен град Скопје, а срцевината на говорниот македонски може да се лоцира во и околу Битола, нејзин културен центар сé уште е Охридското Езеро со неговите градови-близнаци Охрид и Струга. Охридскиот летен фестивал, меѓународен настан кој се одржува секоја година од средината на јули до средината на август, привлекува огромна публика на концертите кои се одржуваат во црквата Св. Софија. А документаристите од "Вардар филм" и од Македонската телевизија континуирано ги снимаат тие златни венцоносци на Струшките вечери на поезијата, а помеѓу другите големи имиња на современата поезија, им беше оддадена чест и респект и на Андреј Вознесенски, Ален Гинзберг, Тадеуш Ружевич и Јосиф Бродски.

"Неколку поети покрај Рилке и Лоренс пишуваат за природниот свет со вниманието и длабоката почит на Конески", напишаа Ендру Харви и Ан Пенингтон во нивниот вовед во Поемите на Блаже Конески (Лондон: Андре Дојч, 1979). "На негов најдобар можен начин, поет-трагичар со трагична нежност за животот, со трагично безгрижие". Еве пример од нивниот превод на една од неговите песни: